Home ۋىكى قامۇسى | بوئىن شېركىتى
Post
Cancel

ۋىكى قامۇسى | بوئىن شېركىتى

بوئېن شىركىتى (ئىنگلىز تىلى: The Boeing Company) ئامېرىكىدىكى مۇقىم قاناتلىق ئايروپىلان، پىرقىرىما قاناتلىق ئايروپىلان، توشۇغۇچى راكېتا، باشقۇرۇلىدىغان بومبا ۋە سۈنئىي ھەمراھ قاتارلىق مەھسۇلاتلارنى ئاچىدىغان، ئىشلەپچىقىرىدىغان ۋە ساتىدىغان، دۇنيا بويىچە ئەڭ چوڭ ئالەم ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ياساش سودىگىرى. 1997-يىلى ماكدونالد-دوگلاسنى قوشۇۋالغاندىن كېيىن، ھازىر ئامېرىكا چېگراسى ئىچىدە بىردىنبىر پۇقرالار ئاۋىياتسىيەسىدە ئىشلىتىلىدىغان كەڭ گەۋدىلىك يولوچىلار ئايروپىلانىنى ياسايدىغان شىركەت، ياۋروپا ھاۋا بوشلۇقى ئاپتوبۇس شىركىتى بىلەن بىرلىكتە دۇنيادىكى بىردىنبىر چوڭ تىپتىكى ئىككى خەلق ئاۋىياتسىيەسى ئايروپىلانى ياساش كارخانىسى بولۇپ، ئۆز ئارا بازار بۆلۈشۈۋالىدىغان بولدى. ئۇمۇ ئىجارە ۋە مەھسۇلاتنىڭ سېتىشتىن كېيىنكى مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلەيدۇ. بوئېن شىركىتىنىڭ باش شىتاتى ئىللىنوئىس شىتاتىنىڭ چىكاگو شەھىرىدە تەسىس قىلىنغان بولۇپ، خەلق ئاۋىئاتسىيە بازىرىدا ئىگىلىگەن نىسبىتى ناھايىتى يۇقىرى.

بوئىن شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا دۇنيا بويىچە ئىككىنچى چوڭ دۆلەت مۇداپىيە ھۆددىگىرى بولۇپ، ھەربىي قورال-ياراغ سېتىش مىقدارى لوكشىد مارتىندىنلا قالسىلا ئىككىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ، مەھسۇلات قىممىتى دۇنيا بويىچە ئۈچىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ. 2014-يىلىلا، بۇ شىركەتنىڭ دۆلەت مۇداپىئە تارماقلىرىنىڭ سېتىش ئومۇمىي سوممىسى 29 مىليارد ئامېرىكا دوللىرىغا يېتىپ، بوئىن شىركىتى ئومۇمىي كىرىمىنىڭ% 32 ~% 35 ىنى ئىگىلىگەن.

0

شىركەت تىپى پاي چېكى بازارغا سېلىنغان شىركەت (NYSE: BA)

1916-يىلى 7-ئاينىڭ 1-كۈنى ئامېرىكا ۋاشىنگتون ئىشتاتىنىڭ سېئاتل شەھىرىدە قۇرۇلغان.

باش ئىشتابى ئامېرىكا ئىللىنوئىس ئىشتاتىنىڭ چىكاگو شەھىرىدە

شوئارى : That’s Why W’Here

تىجارەت سوممىسى 93 مىليارد 392 مىليون دوللار (2017-يىلى)

ئۆسۈم بېجىدىن بۇرۇنقى پايدا 10 مىليارد 278 مىليون ئامېرىكا دوللىرى (2017-يىلى)

ساپ پايدىسى 8 مىليارد 197 مىليون دوللار (2017-يىلى)

ئومۇمىي مۈلكى 92 مىليارد 333 مىليون ئامېرىكا دوللىرى (2017-يىلى)

مۈلۈك ساپ قىممىتى 412 مىليون ئامېرىكا دوللىرى (2017-يىلى)

ئىشچى خىزمەتچىلەر سانى 159469 (2016 ـ يىلى ئىككى ـ ئاي).

تارىخى

ئىگىلىك تىكلەشنىڭ دەسلەپكى مەزگىلى

1916-يىلى 7-ئاينىڭ 1-كۈنى، بوئىننى ۋىليام ئېدۋارد بوئىن ۋە ئامېرىكا دېڭىز ئارمىيە تېخنىكى جورجى كونراد ۋېستېرۋېلت ئامېرىكىنىڭ سېئاتل شەھىرىدە بىرلىكتە قۇرغان. دەسلەپتە، شىركەت ئىسمى ئىككى ئادەمنىڭ فامىلىسىنىڭ باش ھەرىپىدىن« B & W» قىلىپ تۈزۈلگەن. B & W (كۆك بېل) نىڭ تۇنجى ئايروپىلانى قوش لەيلىگۈچ ئورنىتىلغان سۇ ئۈستى ئايروپىلانى بولۇپ، بىراق بۇ شىركەتنىڭ نامى ناھايىتى تېزلا Pacific Aero Products غا ئۆزگەرتىلگەن. 1917-يىلى شىركەت نامىنى يەنە بىر قېتىم ئۆزگەرتىپ، « بوئىن ئايروپىلان شىركىتى» (Boeing Airplane Company) دەپ ئۆزگەرتكەن. ئەينى چاغ دەل 1-دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلى بولغاچقا، ئامېرىكا دېڭىز ئارمىيەسى بوئىن ئايروپىلان شىركىتىدىن قوش لەيلىمە كاناي، قوش قاناتلىق يەككە موتور سەپلەنگەن C تىپلىق مەشىق ئايروپىلانىدىن 700 نى سېتىۋېلىپ، بوئىن شىركىتىنىڭ ئايروپىلان ياساش كەسپىدىكى ئورنىغا ئاساس سالغان.

1-دۇنيا ئۇرۇشى ئاخىرلاشقاندىن كېيىن، ھەربىي ئايروپىلانلارغا تېخىمۇ كۆپ ئېھتىياج بولمىغان، خەلق ئاۋىياتسىيەسى ئىشلىرى تېخى تەرەققىي قىلمىغان، ئەينى چاغدا ئامېرىكا چېگراسى ئىچىدە ئاساسلىقى ئايروپىلان ئىشلىتىش كەسپى پەقەت پوچتا كەسپىلا بولغان. شۇڭا بوئېن شىركىتى C تىپلىق ئايروپىلاننىڭ ئەڭ ئاخىرقى 700-C نۇسخىسىنى ئىشلىتىپ، ئامېرىكىنىڭ سېئاتل بىلەن كانادانىڭ ۋانكۇۋېر ئارىلىقىدا دۇنيا بويىچە تۇنجى قېتىملىق خەلقئارا پوچتا ئىشلىرىنى قانات يايدۇرغان. بوئىننىڭ پوچتا تارماقلىرى BOEING AIR TRANSPORT كەسىپ ئېھتىياجىنى تەدرىجىي كېڭەيتتى، ئايروپىلانلارمۇ 40A تىپلىق تېخىمۇ زامانىۋى ئايروپىلانلارنى تەتقىق قىلىپ ياساپ چىقتى.

1 بوئېن شىركىتى باش شتابى

چوڭ ئۇرۇش مەزگىلىدە

1923-يىلى ئامېرىكا قۇرۇقلۇق ئارمىيەسى بىلەن دېڭىز ئارمىيەسى ئايرىم-ئايرىم ھالدا P12 ۋە F4B تىپلىق كۈرەشچى ئايروپىلان ۋە 586 دانە ئايروپىلان سېتىۋالغان. بوئىن شىركىتى پوچتا ئىشلىرى ئايرۇپىلانىدىن يولۇچىلار ئاۋىئاتسىيە ئايرۇپىلانىنى ياساشنى باشلىغان، 1933-يىلى 10 ئادەم سىغىدىغان كىچىك تىپتىكى بوئىن 247 بەلگىلىك ئايرۇپىلاننى تەتقىق قىلىپ ياساشنى پىلانلىغان. ئەينى چاغدىكى ئايروپىلاننىڭ قانىتى برېزېنت بىلەن ياسالغان، ئۇنىڭ ئۈستىگە مۇقىم ئۇچۇش-قونۇش جازىسى ئورنىتىلغان قوش قاناتلىق ئايروپىلان؛ 247 ئايروپىلان گەۋدىسىنىڭ ھەممىسى مېتالدىن ياسالغان، تۆۋەن تاق قاناتلىق بولۇپ، ئۇچۇش-قونۇش جازىسى ئايروپىلاننىڭ قورسىقىغا تولۇق كىرەتتى، چارلاش سۈرئىتىمۇ سائىتىگە 300 كىلومېتىرغا يېتەتتى، ئامېرىكا ئاۋىياتسىيە شىركەتلىرى بەس-بەستە بۇ ئايروپىلاننى كىرگۈزدى. 1929-يىلى، بوئىن ۋە موتور ياساش سودىگىرى ئومۇمىي مەنپەئەتدارلىق شىركىتى قاتارلىق شىركەتلەر ياساشتىن تارتىپ تىجارەت قىلىشقىچە ھەممىنى بىر قوللۇق ئۈستىگە ئالىدىغان چوڭ تىپتىكى كارخانا« بىرلەشمە ئايروپىلان ۋە ھاۋا تىرانسپورت شىركىتى» نى تەسىس قىلغان.

لېكىن 247 نىڭ ئىستىقبالى ئانچە ئۇزۇن داۋاملاشمىدى، ئۇنىڭ ئورنىنى تەدرىجىي ھالدا 1935-يىلى ئېلان قىلىنغان چوڭ تىپتىكى يولوچىلار ئايروپىلانى دوگلاس 3-DC ئىگىلىدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە بىرلەشمە ئايروپىلان ۋە ھاۋا تىرانسپورت شىركىتى 1934-يىلى ئامېرىكا پوچتا-تېلېگراف قانۇن لايىھەسىنىڭ ئايروپىلان ياساش سودىگەرلىرى ۋە ئاۋىياتسىيە شىركەتلىرىنىڭ بىر شىركەتكە تەۋە بولۇشىنىڭ تەسىرىگە ئۇچراپ، شىركەت ئايرىم-ئايرىم ھالدا بىرلەشمە ئايروپىلان شىركىتى (ھازىرقى بىرلەشمە تېخنىكا شىركىتى) ، بوئىن ئايروپىلان شىركىتى ۋە بىرلەشمە ئاۋىياتسىيە شىركىتىدىن ئىبارەت ئۈچ ئېغىزلىق مۇستەقىل شىركەت قىلىپ بۇزۇپ تاشلانغان. 1961-يىلى، بوئىن ئايروپىلان شىركىتى ھازىر ئىشلىتىۋاتقان نامى« بوئىن شىركىتى» گە رەسمىي ئۆزگەرتىلگەن.

1950-يىلىغا كەلگەندە، بوئىن ئۈزلۈكسىز ئايروپىلان ئىشلەپ چىقىرىپ، دۇنيا بويىچە تۇنجى يولۇچىلار بۆلمىسىنىڭ بېسىمىنى ئاشۇرىدىغان خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانى بوئىن 307 قاتارلىق ئىلغار چوڭ تىپتىكى يولوچىلار ئايروپىلانىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىپ، سودا جەھەتتە زور مۇۋەپپەقىيەتكە ئېرىشكەن. ھەربىي ئىشلار تارماقلىرى جەھەتتە، ئامېرىكىنىڭ قۇرۇقلۇقتا جەڭ قىلىش ئەترىتى بوئىن 1936-يىلىدىن بۇيان ئۆزى تەتقىق قىلىپ ياسىغان تۆت موتورلۇق B-17 تىپلىق بومباردىمانچى ئايروپىلاننى ئىشلەتتى. بۇ ماشىنا گەرچە ئەۋزەل ئىقتىدارغا ئىگە بولسىمۇ، لېكىن يەككە باھاسى زىيادە يۇقىرى بولۇش سەۋەبىدىن ئىشلەپچىقىرىش مىقدارىنى باشتىن-ئاخىر فارادا كۆتۈرەلمىدى.

ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە

ئامېرىكا 1941-يىلىدىن باشلاپ 2-دۇنيا ئۇرۇشىغا قاتناشقان، بومباردىمانچى ئايروپىلان بولۇش سۈپىتى بىلەن ئىزچىل ھەربىي ئايروپىلاننىڭ ئىقتىدارى ئاجىز بولغاچقا، بوئېن شىركىتىنىڭ B-17 تىپلىق بومباردىمانچى ئايروپىلانى ئامېرىكا ئارمىيەسىنىڭ ياۋروپا ئۇرۇش مەيدانلىرىدا ئىشلىتىدىغان ئاساسلىق ئايروپىلانى بولۇپ قالغان، شۇنىڭ بىلەن بۇ ئايروپىلان كۆپلەپ ئىشلەپچىقىرىلىشقا باشلىغان. B-17 تىپلىق ئايروپىلان ئۇزۇن ئارىلىققا ئۇچالايدىغان، زور مىقداردا بومبا ئېلىپ يۈرەلەيدىغان بومباردىمانچى ئايروپىلان بولۇش سۈپىتى بىلەن كىشىلەرنىڭ ياقتۇرۇشىغا ئېرىشتى، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا B-17 تىپلىق بومباردىمانچى ئايروپىلاندىكى ئورنىنى مۇقىملاشتۇردى، B-17 تىپلىق بوئىنمۇ شۇنىڭ بىلەن نامى يىراقلارغا تارقالدى. كېيىن بوئېن شىركىتى دەرىجىدىن تاشقىرى چوڭ تىپتىكى بومباردىمانچى ئايروپىلان B-29 دەرىجىدىن تاشقىرى قورغان بومباردىمانچى ئايروپىلاننى تېخىمۇ پۈتكۈزدى، ئۇنىڭ ئۈستىگە زور مىقداردىكى ئېھتىياج ئايروپىلاننى باشقا كارخانىلارنىڭ زاۋۇتلىرىغا يۆتكىگەندە ئاندىن تاماملىيالايتتى، ئۇزۇن ئارىلىققا ھۇجۇم قىلىش ئىقتىدارى B-29 نى ياپونىيەگە ھاۋادىن ھۇجۇم قىلىشتا ئىشلىتەتتى. بۇنىڭ ئىچىدە ئېنورا گاي ۋە بوكس كارتا نومۇرى دەپ نام بېرىلگەن B-29 تىپلىق ئىككى بومباردىمانچى ئايروپىلانمۇ ناگاساكى بىلەن خىروشىماغا ئايرىم-ئايرىم ھالدا ئاتوم بومبىسىنى تاشلىغان بومباردىمانچى ئايروپىلان بولۇپ، B-29 ھازىرغىچە ئەمەلىي جەڭدە ئاتوم بومبىسىنى تاشلىغان بىردىنبىر ئايروپىلان تۈرى ھېسابلىنىدۇ.

ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشىدىن كېيىن

بوئىن دۆلەت مۇداپىيە تارماقلىرى ئارقىغا قايرىلغان قاناتلىق چوڭ تىپتىكى بومباردىمانچى ئايروپىلان B-47 تىپلىق بومباردىمانچى ئايروپىلان ۋە ئۇنىڭدىن كېيىنكى ئايروپىلان تۈرى B-52 تىپلىق تەڭ تېمپېراتۇرىلىق قەۋەتلىك قورغان بومباردىمانچى ئايروپىلاننى تەتقىق قىلىپ ياساپ چىقتى. خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانى تەرەپ B-29 نى ئاساس قىلغان بوئىن 3 نى تەتقىق قىلىپ چىقتى. خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپلانى 29-B ئاساس قىلىنغان بوئىن 377 تىپلىق يولوچىلار ئايروپلانىنى تەتقىق قىلىپ ياسىغان، بىراق 377 تىپلىق يولوچىلار ئايروپلانىنىڭ ئىقتىسادى مۇۋاپىق بولمىغاچقا، 56 ئايروپىلان ئىشلەپچىقىرىلىپ تارىخقا قەدەم قويغان.

چوڭ تىپتىكى پۈركۈش ماشىنىسىنى ئېچىش

ئەينى چاغدا ئاۋىئاتسىيە ساھەسىنىڭ كۆپ قىسمى پورشېنلىق موتورنى ئايروپىلاننىڭ موتورى قىلىپ ئىشلەتكەن بولۇپ، پۈركۈش موتورىنىڭ يۇقىرى تەننەرخىگە نىسبەتەن پوزىتسىيەسى بىر قەدەر پاسسىپ ئىدى. بوئىن ئەينى ۋاقىتتا ئاۋىياتسىيە ساھەسىدە ھامان بىر كۈنى زور مىقداردا رېئاكتىپ ئايروپىلان ئىشلىتىلىدۇ دەپ قاراپ، 1952-يىلىدىن كېيىن 16 مىليون ئامېرىكا دوللىرى مەبلەغ سېلىپ رېئاكتىپ ئايروپىلان تەتقىق قىلىپ ياساشنى قارار قىلغان. ئەينى چاغدا ئامېرىكا ھاۋا ئارمىيەسى B-47، B-52 ۋە كاڭۋىل B-58 تىپلىق بومباردىمانچى ئايروپىلانلارنى ئېچىۋاتاتتى، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، پىلاندىكى ئاۋازدىن تېز ئۇچىدىغان بومباردىمانچى ئايروپىلان XB-70 تىپلىق ئۇرۇش ئىلاھى دېدەك تىپلىق بومباردىمانچى ئايروپىلاننىمۇ ئېچىۋاتاتتى. بومباردىمانچى ئايروپىلان ئەترىتى ناھايىتى جانلىق بولغاچقا، ئەينى چاغدا ئامېرىكا ھاۋا ئارمىيەسىنىڭ ھاۋادا ماي قاچىلاش ئايروپىلانلىرىنىڭ ئاساسىي كۈچى بولغان KB-29/KB-50/KC-97قاتارلىقلار B-29ئۆزگەرتىش ئارقىلىق كەلگەن ھاۋادا ماي قاچىلاش ئايروپىلانلىرىنىڭ ئىقتىدارى يېتەرسىز بولۇپلا قالماي، سانىمۇ ئىنتايىن كەمچىل ئىدى. 1958-يىلى، ئامېرىكا ھاۋا ئارمىيەسى« ئاز دېگەندە يەنە پۈركۈش ماتورىغا ئىشلىتىلىدىغان 800 ھاۋادىن ماي قاچىلاش ئاپپاراتى» نى ئېلان قىلدى.

بوئىن بۇ پۈركۈش ماشىنىسىنى مەخپىي تەتقىق قىلىش ئۈچۈن، بۇ دېلونى C-97 تىپلىق ياخشىلانغان ئايروپىلان تۈرىگە ئوخشىتىپ قويغان. بۇ 80-نومۇرلۇق ئېچىش لايىھىسىگە« Dash 80 (367-80) » دەپ ئىسىم قويۇلدى ھەمدە سىناق تەرىقىسىدە ئىشلەش ماشىنىسى ياساشقا باشلىدى. 1945-يىلى 5-ئايدا، Dash 80 تىپلىق ئايروپىلان پۈتۈپ، شۇ يىلى 7-ئايدا تۇنجى قېتىملىق ئۇچۇشنى تاماملىغان. شۇ يىلى 5-ئايدا، ئامېرىكا ھاۋا ئارمىيىسى يېڭى تىپتىكى ماي قاچىلاش ئايرۇپىلانى ۋە ترانسپورت ئايرۇپىلانىنىڭ ئېھتىياجىنى ئېلان قىلدى، ئەينى چاغدا ئامېرىكىنىڭ مۇھىم ئايرۇپىلان ياساش كارخانىسى دوگلاس شىركىتى بىلەن لوكشىد شىركىتى خېرىدار بولۇشقا قاتناشقان ئىدى، ئەمما بوئىن شىركىتى 367-80 تىپلىق ئايرۇپىلانىنىڭ ھەممىسىنى تاماملىدى، ھەممىنى بېسىپ چۈشىدىغان ئەۋزەللىكى ھەربىي تەرەپنىڭ بوئىن لايىھىسىنى قوللىنىشىغا تۈرتكە بولدى. بوئىن شىركىتى مۇشۇ ئايرۇپىلاننى ئاساس قىلىپ، 135-KC تىپلىق ھاۋادىن ماي قاچىلاش ئايرۇپىلانىنى تەتقىق قىلىپ چىقتى، بۇ يىل 10-ئايدا 29 ئايرۇپىلان ئىشلەپچىقىرىلدى.

يەنە بىر تەرەپتىن، بوئىن شىركىتى بۇ قېتىمقى مۇۋەپپەقىيىتىدىن تېخىمۇ پايدىلىنىپ، يەنە بىر قېتىم 367-80 نى ئاساس قىلىپ، يولۇچى توشۇيدىغان ئاۋىياتسىيە ئايروپىلانى بوئىن 707 تىپلىق ئايروپىلاننى ياساپ چىقتى، بۇ ئايروپىلان ئىلگىرىكى پىرقىرىغۇچلۇق ئايروپىلانلارغا قارىغاندا ئىككى ھەسسە كۆپ توشۇش مىقدارى ۋە ئىككى ھەسسە ئۇچۇش ئارىلىقى بىلەن تەمىن ئەتكەچكە، دەۋر بۆلگۈچ بۇ ئايروپىلان تۇنجى بولۇپ غايەت زور مۇۋەپپەقىيەتلىك پۈركۈلگەن يولۇچىلار ئايروپىلانى بولۇپ، 1960-يىلىدىن 1970-يىلىغىچە بولغان ھاۋا بوشلۇقىنى پۈتۈنلەي كونترول قىلغان، ئاۋىياتسىيە ساھەسى شۇنىڭدىن باشلاپ« بوئىن» ناملىق دەۋر بويىچە تۇنجى پۈركۈشنى باشلىغان. كېيىن بوئىنمۇ 707 نى ئاساس قىلىپ، ئەڭ دەسلەپكى ھاۋا بوشلۇقى ئالدىن سىگنال بېرىش ئايروپىلانى E-3 قاراۋۇل شەكىللىك ئالدىن سىگنال بېرىش ئايروپىلانىنى تەتقىق قىلىپ چىققان.

بۇ ئىككى ئايروپىلاننىڭ ئەجدادى، ئەسلىدىكى ئايروپىلان (367 ـــ 80) 1972-يىلى ئامېرىكا ئاۋىئاتسىيە-ئالەم قاتنىشى مۇزېيىغا ئىئانە قىلىنغان، 1990-يىلى يەنە بوئېن شىركىتىگە قايتۇرۇپ بېرىلگەن، بۇ ئايروپىلان رېمونت قىلىنغاندىن كېيىنكى ئەھۋالدا يەنە ئۇچالايدۇ.

2 367-80

خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانىنىڭ زومىگىرى

بوئېن شىركىتى 707 تىپلىقنى ياساشتىن ئىلگىرى، ئەزەلدىن پۇقرالار ئاۋىياتسىيەسىدە مۇۋەپپەقىيەت قازىنىپ باقمىغان، بازار ئۇزاقتىن بۇيان دوگلاس شىركىتىنىڭ مونوپوللۇقىغا ئۇچراپ كەلگەن. بىراق 707 بازارغا سېلىنغاندىن كېيىن، ئۇزۇن مۇساپىلىك يۇقىرى سۈرئەتلىك ھاۋا سەپىرىنى ئىشقا ئاشۇردى، ئادەتتىكى ساياھەتچىلەر تېخىمۇ ئاددىي ھالدا چەت ئەلگە ساياھەتكە بارالايدىغان بولدى. 1963-يىلى، ئوتتۇرا مۇساپىلىق مەخسۇس پۈركۈلىدىغان يولوچىلار ئايروپىلانى بوئىن 727 نى ياساپ چىقتى. بۇ ئايروپىلاننىڭ ئۈچ قەۋەت پەش قانىتى بار بولۇپ، ئۇچۇش، قونۇش ئىقتىدارى زور دەرىجىدە ياخشىلىنىپ، يولۇچىلار ئايروپىلانى ئوتتۇرا تىپتىكى ئايرودۇرۇملاردا ئۇچالايدۇ ۋە قونالايدۇ. بۇنىڭ بىلەن ۋېكس ۋىكونت قاتارلىق ئىلگىرى ئوتتۇرا مۇساپىلىك ھاۋا يولىدا ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلىگەن قوش پىرقىرىغۇچلۇق ئايروپىلانلار ئۇچۇپ-قونالايدىغان بولدى. بۇنىڭ بىلەن بوئىن شىركىتى قىسقا مۇساپىلىك ئارىلىققا ئىشلىتىلىدىغان بوئىن 737 تىپلىق يولۇچىلار ئايرۇپىلانىنى يەنىمۇ تەتقىق قىلىپ ياساپ، ئاۋىئاتسىيە ساھەسىنى پۈركۈشكە قاراپ ئىلگىرىلەتكەن.

1963-يىلى ئامېرىكا ئارمىيەسىنىڭ CX-HLS قېتىملىق تىرانسپورت ئايروپىلانى ئۈچۈن تەتقىق قىلىپ ياسالغان چوڭ تىپتىكى تىرانسپورت ئايروپىلانى لوكشىد شىركىتىگە ئۇتتۇرۇپ قويغاندىن كېيىن، پان ئامېرىكا ئاۋىياتسىيەسىنىڭ ئۇزۇن مۇساپىلىك خەلقئارا ئاۋىياتسىيە لىنىيەسىنى ئېچىش تەلىپىگە ئاساسەن، تىرانسپورت ئايروپىلانىنى خەلق ئاۋىياتسىيە ئايروپىلانىغا ئۆزگەرتكەن ھەمدە 1969-يىلى تۇنجى قېتىم ئۇچۇشنى تاماملىغان، بۇ ئايروپىلان ئەسلىدە ئۇرۇش ماشىنىسى ئورۇنلاشتۇرۇپ قويۇش ئۈچۈن، ئايروپىلاننىڭ تۇنجى قىسمىنى قوش قەۋەتلىك قىلىپ لايىھەلىگەن، تاشقى تىپلىق ئالاھىدە ئايروپىلان كېيىن خەلق ئاۋىياتسىيە ئايروپىلانى بازىرىدا چوڭ تىپتىكى 747 تىپلىق يولۇچىلار ئايروپىلانى مۇۋەپپەقىيەتلىك ھالدا بارلىققا كەلگەن.

لايىھەلىگەندە ماتورنىڭ كۈچى يېتەرلىك بولمىغانلىقتىن، سۈرئەت، ئىقتىدار جەھەتتە ھېچقانداق ياخشى ئىپادىسى بولمىغاچقا، ئۇچقاندا چوقۇم پۈتۈنلەي يېنىك مىقدارلاشتۇرۇش كېرەك. لېكىن بوئىن كېيىن ماتورىنى ئۆزگەرتكەن ھەمدە ئايروپىلاننىڭ بېشىدىن قۇيرۇقىغىچە بولغان قۇرۇلمىنىڭ كۈچلۈكلۈك دەرىجىسىنى كۈچەيتكەن. 747 نىڭ گەۋدىسى ئەينى ۋاقىتتا ئىنتايىن چوڭ ئىدى، ھەتتا بەزى ئوبزورچىلار رەھىمسىزلىك بىلەن: « بۇ بوش ئورۇن بىلەن تولغان ئايروپىلان تىپى» دەپ تەنقىد قىلغان.

بىراق پان ئامېرىكا ئاۋىئاتسىيەسى يەنىلا 747 بەلگىلىك يولۇچىلار ئايرۇپىلانىنى رەسمىي كىرگۈزگەن، ياپونىيە ئاۋىئاتسىيەسى، ئەنگىلىيە چەتئەل ئاۋىئاتسىيەسى ۋە ھانسا ئاۋىئاتسىيەسى قاتارلىق چوڭ تىپتىكى خەلقئارا ئاۋىئاتسىيە شىركەتلىرىمۇ 747 بەلگىلىك تېجەشلىك بولغاچقا بۇ ئايرۇپىلاننى كىرگۈزگەن. ئاۋىياتسىيە شىركىتى تىرىشىپ 747 تىپلىق بۇ ئايروپىلاننىڭ بوش ئورنىنى تولدۇرۇپ، ئايروپىلان بېلىتىنىڭ باھاسىنىڭ ئۈزۈكسىز تۆۋەنلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان، ئادەتتە يولۇچىلار بۇ غايەت زور يولۇچىلار ئايروپىلانىغا تېخىمۇ ئاسان قەدەم باسالايدۇ. 747 نىڭ مۇۋەپپەقىيىتى بۇ ئايروپىلاننى ھازىرغىچە دۇنيادىكى ئەڭ ئاسان پەرقلەندۈرگىلى بولىدىغان ئايروپىلانلارنىڭ بىرى قىلىپ، ھەرقايسى دۆلەت ئاۋىياتسىيە شىركەتلىرىنىڭ ياقتۇرۇشىغا ئېرىشىپلا قالماي، يەنە نۇرغۇن دۆلەتلەر تەرىپىدىن مەمۇرىي مەخسۇس ئايروپىلان سۈپىتىدە ئىشلىتىلىپ، بوئىن شىركىتىنىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى ساھەسىدىكى زومىگەرلىك ئورنىغا يەنىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا ئاساس سېلىپ بەردى.

3 پان ئامېرىكا ئاۋىياتسىيەسىگە قاراشلىق بوئىن 747 تىپلىق يولۇچىلار ئايروپىلانى

ئاۋازدىن تېز ئۇچىدىغان يولۇچىلار ئايروپىلانىنى تەرەققىي قىلدۇرۇش

بوئىن 747 نى ئېچىشتىن ئىلگىرى، بوئىن شىركىتى 1950-يىلىدىن 1960-يىلىغىچە بولغان ئارىلىقتا« ئەۋلاد لىق يولۇچىلار ئايروپىلانى» نى نىشان قىلىپ، ئاۋازدىن تېز ئۇچىدىغان يولۇچىلار ئايروپىلانىنى تەتقىق قىلىپ ياسىغان. 1960-يىللاردا، سوۋېت ئىتتىپاقى، ياۋروپانىڭ ھەممىسى ئاۋازدىن تېز ئۇچىدىغان يولوچىلار ئايروپىلانىنى تەتقىق قىلىپ ياساش پىلانىنى يولغا قويغانلىقتىن، بۇ ئامېرىكا ھۆكۈمىتىگە نىسبەتەن شۈبھىسىزكى بىر خىرىس ئىدى، ئامېرىكا ھۆكۈمىتى ئاۋازدىن تېز ئۇچىدىغان يولوچىلار ئايروپىلانىنىڭ بازار ئەۋزەللىكىنى يوقىتىپ قويۇشىدىن ئەنسىرەپ، « دۆلەتنىڭ ئاۋازدىن تېز ترانسپورت (National Super Sonic Transportt) پىلانىنى ئىلگىرى سۈردى. 1963-يىلى 6-ئاينىڭ 5-كۈنى بوئىن شىركىتى دۆلەت پىلانىغا ئاساسەن تەتقىق قىلىپ ياسىغان ئاۋازدىن تېز ئۇچىدىغان يولۇچىلار ئايروپىلانى بوئىن 2707 ئاخىرى مۇۋەپپەقىيەتلىك ئېچىلىپ، 1966-يىلى ماكدونالد-دوگلاس شىركىتى ۋە لوكشىد شىركىتى ئوتتۇرىغا قويغان ئاۋازدىن تېز ئۇچىدىغان يولوچىلار ئايروپىلانى پىلانىنى مەغلۇپ قىلىپ، فېدېراتسىيە ئاۋىئاتسىيە ئىدارىسىنىڭ باھالاپ بېكىتىشىگە ئېرىشكەن.

1969 ـ يىلى 12 ـ ئايدا، پان ئامېرىكا ئاۋىياتسىيەسى باشچىلىقىدىكى 12 زاكاز تالونى ياپونىيە ئاۋىياتسىيەسى ۋە ھىندىستان ئاۋىياتسىيەسى قاتارلىق 26 چوڭ تىپتىكى ئاۋىياتسىيە شىركىتىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇپ، 2707 شىركەت 122 زاكاز تالونىغا ئېرىشتى. بىراق، خەلق ئارىسىدا زىيادە ئېگىز ئۇچۇشنىڭ ئۇزۇن قەۋىتىنى بۇزغۇنچىلىققا ئۇچرىتىشىدىن ئەندىشە قىلىنماقتا، يەنە ئايرۇدۇرۇمنىڭ ئۇچۇۋاتقان شاۋقۇنى ۋە ئايروپىلاننىڭ ئاۋازدىن تېز ئۇچۇشىدىن پەيدا بولغان ئاۋاز پارتلاش سەۋەبىدىن پەيدا بولغان ئېتىراز بىلدۈرۈش ھەرىكىتى كۈنسېرى كەسكىنلەشمەكتە، ئەينى چاغدا يېقىلغۇ خىراجىتىمۇ كۈنسېرى يۇقىرىلىماقتا. 1971- يىلى 3- ئايدا، ئامېرىكا كېڭەش پالاتاسى بۇ پىلان ياردەم پۇلىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇشنى قارار قىلدى، شۇ يىلى 5- ئاينىڭ 20- كۈنى، بوئېن شىركىتى ئەڭ ئاخىرىدا پەقەت ئىككى دانە ئەسلىي تىپلىق ئايروپىلاننىلا تاماملاپ، ئاۋازدىن تېز ئۇچىدىغان يولوچىلار ئايروپىلانىنى تەتقىق قىلىپ ياساشنى توختاتتى.

خەلقئارا ھەمكارلىق تۈزۈلمىسىنىڭ شەكىللىنىشى

747 بەلگىلىك ئايرۇپىلان بازارغا سېلىنغاندىن كېيىن، ئاۋىئاتسىيە ساھەسىنى پۈتۈنلەي قاپلىدى. ياۋروپا، ئامېرىكىدىكى ھەر قايسى دۆلەتلەرنىڭ ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ياساش سودىگەرلىرىمۇ شۇنىڭغا ئەگىشىپ پۈركۈمە يولۇچىلار ئايروپىلانىنى تەتقىق قىلىپ ياساشقا كىرىشتى، بىراق تېخنىكىسى كۈنسېرى تەرەققىي قىلغانلىقتىن، ئېچىش خىراجىتىمۇ شۇنىڭغا ئەگىشىپ ئۆرلەپ، نۇرغۇن زاۋۇت، سودىگەرلەر پۈركۈمە يولۇچىلار ئايروپىلانىنى ئۆز ئالدىغا ياسىيالماي، پىلاننىڭ ئۈزۈلۈپ قېلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى. شۇنىڭ بىلەن ياۋروپادىكى ھەرقايسى دۆلەتلەر كېلىشىم ئىمزالاپ، كۆپ دۆلەت تەۋەلىكىدىكى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ياساش سودىگەرلىرىنىڭ ھاۋا ئاپتوبۇسىنى ئورتاق تەشكىللەشكە باشلىدى.

ھاۋا بوشلۇقى ئاپتوبۇسى ئەينى چاغدا پەقەت قىسقا ئارىلىققا ئىشلىتىلىدىغان A300 تىپلىق ئايروپىلان بولۇپ، سېتىش جەھەتتە جاپالىق جەڭگە دۇچ كەلگەن. بىراق ھەرقايسى دۆلەت ھۆكۈمەتلىرىنىڭ تىرىشچانلىقىدا، بوشلۇق ئاپتوبۇسى A320 تىپلىق يولۇچىلار ئايروپىلانىنى چىقارغاندىن كېيىن، ئۆزىنىڭ بازىرىنى تەدرىجىي كېڭەيتتى. ھالبۇكى، ئەگىشىپ كەلگىنى ماك دونالد-دوگلاس شىركىتى بىلەن لوكشىد شىركىتىنىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى بازىرىدىكى رىقابىتى جاپالىق جەڭ پاتقىقىغا پېتىپ قالدى.

بوئىن شىركىتىمۇ تۇنجى قېتىملىق نېفىت كىرىزىسىنى باشتىن كەچۈرۈپ، ئاۋىئاتسىيە ساھەسىنىڭ چېكىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى ھەمدە كەينى-كەينىدىن يۈز بەرگەن ئايروپىلان ھادىسىسى يۈز بەردى. خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانلىرى يۇقىرى ئىقتىدارلاشتۇرۇش ۋە چوڭ تىپلاشتۇرۇش بىلەن بىر ۋاقىتتا، ئىقتىسادچىللىق ۋە بىخەتەرلىككىمۇ تەڭ ئېتىبار بېرىشى كېرەك. شۇڭا بوئىن شىركىتى 727 تىپلىق ئىز باسار ئايرۇپىلان تۈرى بوئىن 757 تىپلىق ئايرۇپىلاننى ياساپ، مۇشۇ پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ بوشلۇق ئاپتۇبۇسىغا جەڭ ئېلان قىلدى. 757 نۇرغۇن ئىلغار تېخنىكىلارنى قوللىنىپ، ئامېرىكا ۋە ياۋروپانىڭ دۆلەت ئىچى ئاۋىياتسىيە لىنىيەلىرىنى جەلپ قىلغان. بىراق، ئەينى چاغدىكى ئاۋىياتسىيە ياسىمىچىلىق ساھەسىدە ئۆز ئالدىغا ئايروپىلان ياساش مودا بولمىغان، بوئىن شىركىتىمۇ بۇ ئەھۋالغا ماسلىشىپ خەلقئارا ھەمكارلىقنى باشلىغان. بوئىن 767 تىپلىق بۇ كەڭ گەۋدىلىك قوش قاناتلىق ھەمدە نۇرغۇن ئىلغار تېخنىكا قوللىنىلغان چوڭ تىپتىكى ئايروپىلاننى بوئىن شىركىتى بىلەن ياپونىيە ۋە ئىتالىيە قاتارلىق كارخانىلار بىرلىكتە تەتقىق قىلىپ ياساپ چىققان. 767 ۋە 747 ئارىلىقىدىكى چوڭ تىپتىكى كەڭ گەۋدىلىك قوش چاچلىق بويىن 777 مۇ دۇنيادىكى ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ زاۋۇت-سودىگەرلىرى بىلەن ئورتاق ئاچقان مەھسۇلاتلارنىڭ بىرى.

ماكدونالد دوگلاسنى سېتىۋېلىش

بوئېن شىركىتى ئۇزۇن مەزگىل خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانىدا بەلگىلىك ئورۇنغا ئىگە بولغان، ئەمما ھاۋا بوشلۇقى ئاپتوبۇسىنىڭ تېز سۈرئەتتە يېتىلىش بېسىمىغا ئەگىشىپ، كۆپ تەرەپلىك تىجارەت ئۇسۇلىنى قوللىنىپ، سۈنئىي ھەمراھ قاتارلىق ئالەم قاتنىشى مەھسۇلاتلىرىنى تەتقىق قىلىشقا باشلىغان، يەنە مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش ۋە ئىجارىگە بېرىش مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلەيدىغان بوئېن پۇل مۇئامىلە شىركىتىنى قۇرغان، شۇنىڭ بىلەن شىركەت تېز سۈرئەتتە تەرەققىي قىلغان. 1997- يىلى بوئېن شىركىتى كۆپ يىللىق تارىخقا ئىگە ئايروپىلان ياساش سودىگىرى ماكدونالد دوۋگلاس شىركىتىنى يەنىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا سېتىۋېلىپ، شىركەتنىڭ ئاساسىي دۆلەت مۇداپىيە تارمىقىنى ئۆتمۈشكە يۆتكەپ، بوئېن ئۇنىۋېرسال دۆلەت مۇداپىيە سىستېمىسى گۇرۇھىنى قۇرغان. 2017-يىلى بوئېن شىركىتى St Louis غا جايلاشقان دۆلەت مۇداپىئە باش ئىشتابىنى بەش بۇرجەكلىك بىنا تۇرۇشلۇق ۋاشىنگتونغا كۆچۈرگەن .

21-ئەسىر

تەدرىجىي ھالدا ئاساسىي كۈچكە ئايلانغان خەلق ئاۋىئاتسىيە تارماقلىرى 777-تىپلىقتىن كېيىن ئوتتۇرىغا قويغان يېڭى ماشىنا تۈرلىرىنى تەرەققىي قىلدۇرۇش پىلانى مەبلەغ سالغۇچىلار ۋە پايچىكلارنىڭ قوللىشىغا ئېرىشەلمىدى، شۇڭا بوئېن شىركىتىنىڭ يېڭى خەلق ئاۋىئاتسىيە ماشىنىسىنى تەرەققىي قىلدۇرۇش پىلانى ئون يىلدىن ئارتۇق داۋام قىلدى. بۇ مەزگىلدە ھاۋا بوشلۇقى ئاپتوبۇسى پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ ئۈزلۈكسىز ئېلان قىلىپ، تېخىمۇ ئىلغار ئايروپىلان تۈرلىرىنى سېتىپ چىقىرىپ، بازار ئىگىلەش نىسبىتى جەھەتتە بوئىن بازىرىنى تەدرىجىي چىرىتىدۇ. ئومۇمىي سېتىش سوممىسى 1999-يىلىدىن كېيىن قوغلانغان، شۇنىڭدىن كېيىنكى ئەھۋال تېخىمۇ تىركىشىشكە يۈزلەنگەن. بوئىن جىددىي ۋەزىيەتنى ئوڭشاش ئۈچۈن، ئىككىلەمچى ئاۋاز تېزلىكىدىكى ئاۋاز تېزلىكىدىكى چارلاش ئايروپىلانى ۋە چوڭ تىپتىكى 747X تىپلىق يولۇچىلار ئايروپىلانى بىلەن قارشىلىشىشنى ئوتتۇرىغا قويغان، ئەمما بۇنىڭغا ئەگىشىپ يۈز بەرگەن« 911» ۋەقەسى ئامېرىكىنىڭ ئاۋىياتسىيە كەسپىگە ئېغىر زەربە بېرىپ، دۆلەت ئىچىدىكى نۇرغۇن ئاۋىياتسىيە شىركەتلىرى ئۈزۈكسىز تاقىلىپ قېلىپ، سېتىلىش مىقدارىنى كۈنسېرى ناچارلاشتۇرۇۋەتكەن.

2005-يىلى بوئېن شىركىتى ئون يىل تەجىرىبە قىلغاندىن كېيىن، ئاخىرى يېڭى بىر ئەۋلاد پۈركۈمە يولۇچىلار ئايروپىلانىنى تەتقىق قىلىپ ياساپ چىقىپ، نامىنى« بوئېن 7E7» ، يەنى بوئېن 787 دەپ بېكىتىشنى پىلانلىغان. بازىرى ئىتتىك بولغان 20 يىلدا، 1000 دىن ئارتۇق 757 يولۇچىلار ئايروپىلانى، ئۇنىڭدىن سەل كىچىكرەك بولغان 737-400، 737-500 ۋە 737-600 تىپلىق يولۇچىلار ئايروپىلانى 787 بىلەن تەكرارلىنىشى زىيادە يۇقىرى بولغانلىقتىن، ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىش ھەمدە ئالاقىدار كېيىنكى ئايروپىلان تۈرلىرىنى ئېچىشنى قارار قىلغان. كېيىن كۈنسېرى كېڭىيىۋاتقان جۇڭگو بازىرىغا ئېھتىياج ئۈچۈن، بوئىن ئېلان قىلغان 400-747 تىپلىق ئايروپىلاننىڭ كېيىنكى تۈرى بوئىن 8-747 تىپلىق يولۇچىلار ئايروپىلانى.

2018-يىلى 7-ئاينىڭ 5-كۈنى بوئىن 4 مىليارد 750 مىليون ئامېرىكا دوللىرى قىممىتىدىكى شېرىك كارخانا قۇرۇپ، بىرازىلىيە ئاۋىياتسىيە سانائەت شىركىتىنىڭ سودا يولۇچىلار ئايروپىلانى (commerciial aircraftt) كەسپىنىڭ% 80 پاي ھوقۇقىنى سېتىۋالىدۇ، بىرازىلىيە ئاۋىياتسىيە سانائەت شىركىتى% 20 پاي ھوقۇقىغا ئىگە بولىدۇ ھەمدە ئۆزىنىڭ دۆلەت مۇداپىئەسى ۋە سودا ئىشلىرى يولۇچىلار ئايروپىلانى (businesss jet) كەسپىنى كونترول قىلىش ھوقۇقىنى ساقلايدۇ .

ھازىرقى ھالەت

مەيداۋ شىركىتى بىلەن بىرلەشتۈرۈلگەندىن كېيىنكى بوئېن شىركىتى دۇنيا بويىچە ئاۋىئاتسىيە، ئالەم قاتنىشى ساھەسىدىكى كۆلىمى ئەڭ چوڭ شىركەت بولۇپ قالدى. بوئېن شىركىتى تۆت ئاساسلىق كەسپىي گۇرۇھتىن تەركىب تاپقان: Boeing Commerciaal Airplaness بوئېن پۇقرالار ئايروپىلان گۇرۇھى ئاساسلىق پۇقرالار تىرانسپورت ئايروپىلانى ئىشلەپچىقىرىدۇ، ئاساسلىق مەھسۇلاتلىرى: بوئېن 707، 717، 720، 727، 737، 747، 767، 777، 787، 787 يۈرۈشلۈك ئايروپىلانلارنى 100 دىن 500 گىچە بولغان دەرىجە ۋە يۈك تىرانسپورت تىپىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان تۈرلۈك پۇقرالار تىرانسپورت ئايروپىلانى بىلەن تەمىنلەيدۇ. يەر شارى بويىچە ھازىر ۋەزىپە ئۆتەۋاتقان بوئىن ئاۋىئاتسىيە ئايروپلانى 10 مىڭدىن ئاشىدۇ. نۆۋەتتە، « بوئىن» پۇقرالار ئايروپىلانى گۇرۇھىنىڭ ئەڭ يېڭى ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانى ـــ كۆپ مىقداردا بىرىكمە ماتېرىيال ئىشلىتىلىدىغان« بوئىن 787» ۋە« بوئىن 747-8» تىپلىق ئايروپىلانلار مۇۋەپپەقىيەتلىك ئىشقا كىرىشتۈرۈلدى.

بوئېن ئۇنىۋېرسال دۆلەت مۇداپىيە سىستېمىسى گۇرۇھى (Boeing Integrateed Defense Systems) ، ئاساسلىقى ھەربىي ئايروپىلان (مەسىلەن، شىۋېتسىيەلىك سائاب بىلەن ھەمكارلىشىپ تەتقىق قىلىپ ياسىغان T-X مەشىق ئايروپىلانى) ، باشقۇرۇلىدىغان بومبا ۋە توشۇغۇچى راكېتا قاتارلىق مەھسۇلاتلارنى ئىشلەپچىقىرىدۇ. ئامېرىكا ئاۋىئاتسىيە-ئالەم قاتنىشى ئىدارىسى (NASA) نىڭ ئەڭ چوڭ ھۆددىگە ئالغۇچى سودىگىرى. بوئېن پۇل مۇئامىلە شىركىتى (Boeing Capital) مۈلۈك مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش ۋە ئىجارە مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلەيدىغان مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش شىركىتى. بوئىن ئۇلاش شىركىتى (Connexionn by Boeing) ئايروپىلاننى ھاۋا بوشلۇقىدىكى قوش يۆنىلىشلىك ئالاقە تورى ۋە تېلېۋىزىيە مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلەپ، ئالاقە تورىنى خەلق ئاۋىياتسىيەسى نۆۋەتچى ئايروپىلانىغا بىۋاسىتە ئۇلايدۇ. بوئېن شىركىتى ھازىر پۈتۈن دۇنيادا 50 نەچچە ۋەكىللەر ئورنى تەسىس قىلغان بولۇپ، 200 مىڭدىن ئارتۇق ياللانما خادىمى بار.

4 ھەر خىل تىپتىكى ماشىنىلارنىڭ چوڭ-كىچىكلىكىنى سىلىشتۇرغاندا: (قارا رەڭلىك ئىزنا سىزىق) 77-300 ، (ھال رەڭ) 767 -300 ، (سۇس كۆك) ، 800-737 (سۇس يېشىل)

خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانى

5 ئىلغار بولغان YAL-1 تىپلىق ئايروپىلانغا ئورنىتىلغان چاقماق زەمبىرىكى بوئىننىڭ ئەڭ يېڭى ھەربىي مەھسۇلاتى

6 بوئىن ئىۋېرېت زاۋۇتى

7 بوئىن 787 زاۋۇتتىن چىقتى

8 بوئىن 777

707: ئەڭ دەسلەپكى ئوتتۇرا ۋە ئۇزۇن مۇساپىلىك، 150 تىن 250 كىچە ئادەم ئولتۇرىدىغان تۆتىنچى دەرىجىلىك موتور پۈركۈيدىغان يولۇچىلار ئايروپىلانى سىستېمىسى. (4) خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانى

717: ئەسلىي ئىسمى MD-95 بولۇپ، مەيداۋ بوئىن بىلەن بىرلىشىشتىن ئىلگىرى تەتقىق قىلىپ ياسىغان 100 كىشىلىك ئوتتۇرا، قىسقا مۇساپىلىك تاق يوللۇق يولۇچىلار ئايروپىلانى قاتارى. (قوش موتورلۇق) (تارماق لىنىيەلىك يولۇچىلار ئايروپىلانى)

727: دەسلەپكى مەزگىلدىكى 100 ئادەمدىن 200 ئادەمگىچە بولغان ئارىلىقتىكى ئۈچ ماتور پۈركۈلگەن يولۇچىلار ئايروپىلانى قاتارى. (3) خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانى

720:707 نىڭ تۇغۇندى تىپى

737: ئىشلەپچىقىرىش تارىخى ئۇزۇن، تۇغۇندى تىپلىرى كۆپ ھەمدە كەڭ دائىرىدە ئىشلىتىلىدىغان 100 دىن 200 گىچە قوش موتورلۇق تاق يوللۇق پۈركۈيدىغان يولۇچىلار ئايروپىلانى سىستېمىسى، ئايروپىلان تۈرى پەرقىگە ئاساسەن تىجارەت قىلىشقا ماس كېلىدىغان دائىرە قىسقا، ئوتتۇرا مۇساپىلىك ھاۋا يولىدا بولىدۇ. (قوش موتور) (پۇقرالار ئاۋىياتسىيەسى تىرانسپورتى)

747: دۇنيا بويىچە تۇنجى قوش قەۋەتلىك پالۇبا سەپلەنگەن يولۇچىلار ئايروپىلانى، شۇنداقلا تۇنجى كەڭ گەۋدىلىك ئايروپىلان بولۇپ، تۆت ماتورنى سەپلىگەن، ئايروپىلان تۈرى ۋە كايۇتا قاتارلىق لايىھەدىكى پەرققە ئاساسەن 200 دىن 500 گىچە ئادەم سىغىدىغان ئۇزۇن مۇساپىلىك كەڭ گەۋدىلىك يولۇچىلار ئايروپىلانى ھېسابلىنىدۇ. (تۆت موتورلۇق) (قوش قەۋەتلىك كەڭ گەۋدىلىك يولۇچىلار ئايروپىلانى)

757:727 نىڭ ئورنىنى ئېلىش ئۈچۈن تەتقىق قىلىپ ياسالغان ئوتتۇرا، قىسقا مۇساپىلىك قوش ماتورلۇق ئايروپىلان پۈركۈش سىستېمىسى بولۇپ، يولۇچى توشۇش مىقدارى 200 دىن 250 كىچە بولغان ئارىلىقتا بولىدۇ، تاق يۆنىلىشلىك لايىھەلىنىدۇ. (قوش موتور) (پۇقرالار ئاۋىياتسىيەسى تىرانسپورتى)

767: ئوتتۇرا تىپتىكى قوش ماتورلۇق كەڭ گەۋدىلىك يولۇچىلار ئايروپىلانى گەۋدىسىنىڭ چوڭ-كىچىكلىكى مۇۋاپىق بولغاچقا، دائىم ھۆكۈمەت ياكى ھەربىي ئىشلاردا ئىشلىتىلىدىغان ئالاھىدە ئايروپىلان تۈرىگە ئۆزگەرتىلگەن. (قوش موتورلۇق) (كەڭ گەۋدىلىك رېئاكتىپ يولۇچىلار ئايروپىلانى)

777: دۇنيا بويىچە تۇنجى چوڭ تىپتىكى قوش ماتورلۇق ئۇزۇن مۇساپىلىك كەڭ گەۋدىلىك يولۇچىلار ئايروپىلانى. (قوش موتورلۇق) (كەڭ گەۋدىلىك ئايروپىلان)

787:767 تىپلىق ئوتتۇرا تىپتىكى كەڭ گەۋدىلىك يولۇچىلار ئايروپىلانىنىڭ ئورنىنى ئېلىشقا ئىشلىتىلىدۇ، ئايروپىلان تۈرىنىڭ ئوخشىماسلىقىغا ئاساسەن، قىسقا مۇساپىلىك رايون خاراكتېرلىك ئاۋىياتسىيە لىنىيەسىدىن ئوتتۇرا ئۇزۇن مۇساپىلىك ئوكيان ھالقىغان ئاۋىياتسىيە لىنىيەسىگە ماس كېلىدۇ. (قوش موتورلۇق) (پۇقرالار ئاۋىياتسىيەسىنىڭ يولۇچىلار ئايروپىلانى)

تەتقىق قىلىپ ياساۋاتقان خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانى

بوئىن 777X: بوئىن 777-300ER نىڭ داۋاملىق ئىشلەش مەھسۇلاتى، 2019-يىلى تۇنجى قېتىم ئۇچتى .

بوئېن شىركىتى بىلەن ھاۋا بوشلۇقى ئاپتوبۇسى شىركىتى

ھاۋا بوشلۇقى ئاپتوبۇسى شىركىتىنى ياۋروپا ئىتتىپاقىدىكى فرانسىيە، گېرمانىيە، ئەنگلىيە ۋە ئىسپانىيەدىن ئىبارەت تۆت دۆلەتنىڭ ئالەم قاتنىشى شىركىتى بىرلىكتە قۇرغان، 1970-يىلى قۇرۇلغاندىن بۇيان، ئۇنىڭ قارىمىقىدا ياسالغان خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانى ئىنتايىن بىخەتەر ۋە تېجەشلىك بولۇپ، بارا-بارا بازار ياقتۇرۇپ قالدى، ئايروپىلان تۈرىمۇ ئۈزلۈكسىز كونىلىرىنى چىقىرىپ تاشلاپ، يېڭى تۈرلەرنى بارلىققا كەلتۈرۈپ، مۇقىم قەدەم بىلەن تەدرىجىي تەرەققىي قىلىپ، بوئېن شىركىتىنىڭ ئاساسلىق رىقابەتچىسى بولۇپ قالدى، بوئېن شىركىتىنىڭ خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانى بازىرىدا ئىگىلىنىش نىسبىتى ئۈزلۈكسىز تۈردە ھاۋا بوشلۇقى ئاپتوبۇس شىركىتى تەرىپىدىن قوبۇل قىلىنىپ، ئىككى چوڭ تىپتىكى خەلق ئاۋىئاتسىيە ئايروپىلانى بولۇپ قالدى. ئىككى تەرەپ كەسكىن رىقابەتلىشىش بىلەن بىر ۋاقىتتا، يەنە قارشى تەرەپنى ئۈزلۈكسىز« ناتوغرا» رىقابەت بىلەن شۇغۇللاندى دەپ ئەيىبلىدى. بوئېن شىركىتى تۆت دۆلەت ھۆكۈمىتىنى ھاۋا بوشلۇقى ئاپتوبۇس شىركىتىنى نۇرغۇن تولۇقلىما بىلەن تەمىنلىدى، شۇنداقلا ھاۋا بوشلۇقى شىركىتىنىڭ ئايروپىلانىنى سېتىۋالغان ئاۋىياتسىيە شىركىتىنى تۆۋەن ئۆسۈملۈك قەرز پۇل بىلەن تەمىنلىدى، دۇنيا سودا تەشكىلاتىنىڭ ئالاقىدار قائىدىلىرىگە خىلاپلىق قىلدى دەپ ئەيىبلىدى؛ ھاۋا بوشلۇقى ئاپتوبۇس شىركىتى ئەكسىچە بوئىن ۋە ئۇنى ھۆددىگە ئالغان سودىگەرنىمۇ زور سوممىلىق ھۆكۈمەت تولۇقلىمىسىغا ئېرىشتى، دەپ ئەيىبلىدى. شۇنىڭ بىلەن ئامېرىكا بىلەن ياۋروپا ئىتتىپاقى ھۆكۈمەتلىرى ئوتتۇرىسىدىكى سودا تالاش-تارتىشى كېلىپ چىققان. ئىككى تەرەپنىڭ يۇقىرى قاتلام باشقۇرغۇچىلىرىمۇ ھەر خىل سورۇنلاردىن پايدىلىنىپ گەپ تالىشىۋاتىدۇ.

This post is licensed under CC BY 4.0 by the author.